์ด๊ดํธ
(Kwang-Ho Lee)
โ iD
Copyright ยฉ The Korean Institute of Electrical Engineers(KIEE)
Key words
Electricity Market, Emission Trading, Social Welfare, Nash Equilibrium, Emission Allocation, Cap-and-Trade
1. ์ ๋ก
๊ธฐํ์๊ธฐ ๋ฌธ์ ๋ ์ค๋๋ ์ ์ง๊ตฌ์ ๊ฑฑ์ ๊ฑฐ๋ฆฌ๋ก ์ ์ ๋ ์ฌ๊ฐํด์ง๊ณ ์๋ค. ์ง๊ตฌ ๊ณณ๊ณณ์์ ๋ฐ์ํ๊ณ ์๋ ์๊ธฐ์น ์์ ํ์, ๊ฐ๋ญ, ๊ทน๋จ์ ๊ณ ์จ ๋ฐ ์ ์จ
ํ์์ ๋นํ์ ๊ฐ์๋ก ์์ง๋๋ ์ง๊ตฌ ์จ๋ํ์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ค์ด๋ค. ์ด๋ฅผ ์ง๊ตฌ ์ํ๊ณ์ ๋ฏธ๋์ ๋ํ ์ฌ๊ฐํ ๊ฒฝ๊ณ ์์ด๋ผ๊ณ ์ธ์ํ์ฌ UN ์ฐจ์์์ 1990๋
๋๋ถํฐ
์ง๊ตฌ์จ๋ํ ์ต์ ๋ฅผ ์ํด ์จ์ค๊ฐ์ค๋ฐฐ์ถ ๊ฐ์ถ์ ๋ํ ๋ค์ํ ๊ณ ๋ฏผ๊ณผ ๋
ธ๋ ฅ์ ๊ธฐ์ธ์ด๊ธฐ ์์ํ๋ค.
์ ๋์ ์ฐจ์์์์ ๊ณ ๋ฏผ์ด ๋ฐฐ์ถ์ด๋๊ฑฐ๋์ ๋(Cap & Trade), ํ์์ธ, ํ์๊ตญ๊ฒฝ์ธ ๋ฑ์ด๊ณ , ๊ตญ๊ฐ์ ์ฐจ์์์์ ๊ตฌ์ฒด์ ์คํ์์ง ์ ์ธ์ด ํ์์ค๋ฆฝ์ ์ธ๊ณผ
์จ์ค๊ฐ์ค๊ฐ์ถ๋ชฉํ(NDC: Nationally Determined Contribution) ์ ์ธ ๋ฑ์ด๋ค. ๋ํ ๋ฏผ๊ฐ์ฐจ์์์๋ ๊ธ๋ก๋ฒ ๊ธฐ์
๋ค์ด ๊ณต๊ธ๋ง
ํ์์ค๋ฆฝ์ ์๋ฏธํ๋ RE100 ์ด๋ผ๋ ์บ ํ์ธ์ ๋ฒ์ด๋ฉฐ ๋์ฐธํ๊ณ ์๋ค.
์ง์์ ์ธ ๋
ธ๋ ฅ๋ค ์ค์์ ์๋ฏธ๊น์ ์ด๋ ฅ์ ๋ณด๋ฉด, 2005๋
EU์์์ ๋ฐฐ์ถ๊ถ๊ฑฐ๋์์ฅ(ETS) ์ด์๊ฐ์, 2015๋
ํ๋ฆฌํ์ ์์์ NDC ์ ์ธ, 2017๋
์ค์จ๋ด์ ๊ตญ๊ฐ๋จ์ ์ต์ด ํ์์ค๋ฆฝ์ ์ธ, 2018๋
์ก๋ IPCC ์ดํ์์ ์ฐ์
ํ ์ด์ ๋๋น 2050๋
๊น์ง์ ์จ๋์์นํญ ์ ํ ๋ชฉํ๋ฅผ 2๋C์์ 1.5๋C๋ก
ํํฅ์กฐ์ ๋ฑ์ด ๋ํ์ ์ด๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ตญ์ ์ ํ๋ฆ์ ๋ฐ๋ง์ถฐ ์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ์์๋ ์ฌ๋ฌ ๊ฐ์ง ๋
ธ๋ ฅ์ ์ฑ๊ณผ๋ค์ด ์์๋ค. 2015๋
์ ํ๊ตญ๊ฑฐ๋์์์ ํ์๋ฐฐ์ถ๊ถ ๊ฑฐ๋๋ฅผ
์์ํ๊ณ , 2017๋
์๋ NDC ํ์ ๋ฐ ์ ์ถ, 2020๋
์๋ ๊ตญ๊ฐ์ฐจ์์ ๋ฒ์ ํ๋ ํ์์ค๋ฆฝ์ ์ธ์ ์ด๋ฃจ์๋ค.
๊ตญ๋ด์ ETS ์์ฅ์ 1,2์ฐจ๊ณํ๊ธฐ๊ฐ์ ๊ฑฐ์ณ ํ์ฌ 3์ฐจ๊ณํ๊ธฐ๊ฐ('21~'25)์ด ์ํ ์ค์ด๋ค. 2020 ์ด์๊ฒฐ๊ณผ๋ณด๊ณ (1)์ ์ํ๋ฉด ๋ฐฐ์ถ๊ถ์ ํ ๋น๋ฐ์ ๊ธฐ์
์๋ 2020๋
๊ธฐ์ค 636๊ฐ์ด๋ฉฐ ์ดํ ๋น๋์ ์ฝ 560์ตํค์ผ๋ก ์ ์ฒด ๋ฐฐ์ถ๋์ 76% ์ ๋์ ํด๋น๋๋ค. ๋๋ถ๋ถ ๋ฌด์์ผ๋ก
ํ ๋น๋๋ ๊ฒ์ 3์ฐจ๊ณํ๊ธฐ๊ฐ๋ถํฐ๋ ์ ์ํ ๋น ๋น์จ์ 10%๋ก ์ํฅ์กฐ์ ํ์๋ค. ใ์จ์ค๊ฐ์ค ๋ฐฐ์ถ๊ถ์ ํ ๋น ๋ฐ ๊ฑฐ๋์ ๊ดํ ๋ฒ๋ฅ ใ์ ์ํ๋ฉด ๋ฌด์์ผ๋ก ํ ๋นํ๋
๋ฐฐ์ถ๊ถ์ ๋น์จ์ ๊ตญ๋ด ์ฐ์
์ ๊ตญ์ ๊ฒฝ์๋ ฅ์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ, ๊ธฐํ๋ณํ ๊ด๋ จ ๊ตญ์ ํ์ ๋ฑ ๊ตญ์ ์ ๋ํฅ, ๋ฌผ๊ฐ ๋ฑ ๊ตญ๋ฏผ๊ฒฝ์ ์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ ๋ฐ ์ง์ ๊ณํ๊ธฐ๊ฐ์
๋ํ ํ๊ฐ ๋ฑ์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ์ ํ๋๋ก ํ์๋ค. ๋ฌด์ํ ๋น์ ๋ฐฉ๋ฒ์๋ ๋ฐฐ์ถ๋ ๊ธฐ์ค(Grandfathering, GF) ๋ฐฉ์๊ณผ ๋ฐฐ์ถํจ์จ ๊ธฐ์ค(Benchmarking,
BM) ๋ฐฉ์์ด ์๋๋ฐ ์ง๊ธ๊น์ง๋ ์ ์์ ๋ฐฉ์์ ์ฌ์ฉํ์์ผ๋ ํฅํ ํ์์ ๋ฐฉ์์ ํ๋ํ๋ ๋ฐฉํฅ์ผ๋ก ๊ฐ์ ๋๊ณ ์๋ค(2). ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ์ด์ ์ ์ฐฉ์ํ์ฌ ๋ฐฐ์ถ๊ณ์๊ฐ ์๋ก ๋ค๋ฅธ ๋ฐ์ ๊ธฐ๋ค์ ๋ํด ๋ฐฐ์ถ๊ถ์ ํ ๋น ๋น์จ์ ์ด๋ป๊ฒ ์ ํ๋ ๊ฒ์ด ๊ณต์ต์ฑ์ ์ ๋ฆฌํ๊ฐ๋ฅผ ๊ณ ์ฐฐํ๊ณ ์ ํ๋ค.
ํ์๋ฐฐ์ถ์์ฅ์ ๋ํ ์ฐ๊ตฌ๋ก ETS ์์ฅ์ด ๋ฐฐ์ถ๊ถ์ ์์ฅ๊ฐ๊ฒฉ์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ ๋ถ์(3), ๋ฐฐ์ถ๊ถ ๊ฑฐ๋๊ฐ CBP ์์ฅ์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ(4), ๊ตญ๋ด ETS์์์ ๋ฐฐ์ถ๊ถ ๊ฐ๊ฒฉ์ด ๊ฒฝ์ ์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ ๋ค์ํ ๊ฐ์ถ ์๋๋ฆฌ์ค์ ๋ฐ๋ผ ๋ฌ๋ผ์ง์ ๋น๊ต(5), ์ํ๊ณผ ๊ฐ์ค ๋ฐ์ ๊ธฐ์ ๋ฐฐ์ถ๊ณ์๋ฅผ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ๋ฐฐ์ถ๊ถ๊ฐ๊ฒฉ์ ๋ฐ์ ๋น์ฉํจ์์ ๋ฐ์ํ๋ ์๋(6), ๋ฐ์ ์ ๋ต์๋ฆฝ ๊ณผ์ ์ ๋ฐฐ์ถ๊ถ ์์ํน์ฑ์ ๋ฐ์ํ์ฌ ๋ฐฐ์ถ๊ถ ๊ฐ๊ฒฉ์ด ํ์ฑ๋๋ ๋ชจํ์ ์ ์(7) ๋ฑ์ ๊ตญ๋ด์ฐ๊ตฌ๊ฐ ๋ฐํ๋์๋ค. ํด์ธ ์ฐ๊ตฌ๋ก๋ ๋ฐฐ์ถ๊ถ์ ๋ฌด์ํ ๋น ๋ฐฉ์์ ๋ํ ๋๊ฐ์ง ๋ํ์ ๋ฐฉ์์ธ GF์ BM์ ๋น๊ต(8), ํ์๋ฐฐ์ถ๋น์ฉ์ ๋ฐ์ ๋น์ฉ์ ํฌํจ์์ผ ๋ฐฐ์ถ๋น์ฉ์ด ์ ๋ ฅ๊ฐ๊ฒฉ์ ์ด๋ ์ ๋ ์ ๊ฐ๋๋๊ฐ๋ฅผ ๋ถ์(9), ๋ฐฐ์ถ๊ถ ๋ฌด์ํ ๋น์ ๋ํ ๋ฐฐ์ถ๊ณ์ ๋ฑ ๋ถ๋ฌธ๋ณ ํน์ฑ์ ๋ฐ์ํ์ฌ ํ ๋น์จ์ ์ต์ ํํ๋ ์๋(10), ๋ฐฐ์ถ๊ถํ ๋น๋๊ณผ ๋ฐฐ์ถ๋น์จ์ ๋ฐ๋ผ์ ์ ๋ ฅ ์ ๋์์ฅ(Forward market)์์์ ์ ๋ต์ ์ ํ(11), ETS์ ์์๋ฐ์๊ณผ์ ์ ๋ชฉ(12) ๋ฑ์ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ์๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ์ ๋ ฅ์์ฅ๊ณผ ๋ฐฐ์ถ๊ถ ๊ฑฐ๋๋ฅผ ์ฐ๊ณํ์ฌ ๋ฐฐ์ถ๊ถ ๊ฐ๊ฒฉ์ ํฌํจํ ์ฟ ๋ฅด๋
ธ ๋ด์ฌ๊ท ํ(NE) ์์ ์ ๋ํ๊ณ ์ด๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ๋ฐฐ์ถ๊ถ ํ ๋น์ ๋ํ ๊ณ ์ฐฐ์ ์๋ํ๋ค.
๋ฐฐ์ถ๊ถ์ ํ ๋นํ๋ ๋น์จ์ ๋ฐ๋ผ ์ฌํ์ ํ์(Social Welfare, SW)์ ์์น๊ฐ ๋ฌ๋ผ์ง๋ ๊ด๊ณ๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ์ฌํ์ ํ์์ ๊ทน๋ํํ๋ ํ ๋น์จ ์ต์ ์์
๋์ถํ๋ค. ์ฌ๋ก์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ํตํด ๋ฐ์ ๊ธฐ ํ๊ณ๋น์ฉ๊ณผ ๋ฐฐ์ถ๊ณ์ ํน์ฑ์ ๋ฐ๋ฅธ ํจ๊ณผ์ ์ธ ๋ฐฐ์ถ๊ถ ํ ๋น์จ์ ๊ด๋ จ์ฑ์ ๋ถ์ํ๋ค.
2. ํ์๋ฐฐ์ถ๊ถ ์์ฅ
2.1 ๋ฐฐ์ถ๊ถ์ ํ ๋น๊ณผ ๊ฑฐ๋
์จ์ค๊ฐ์ค ๋ฐฐ์ถํ์ฉ ์ด๋์ ํ ๋น๋์ ์
์ฒด๊ฐ ๊ณํ๊ธฐ๊ฐ ๋์ ๋ฐฐ์ถํ ์ ์๋ ์จ์ค๊ฐ์ค ์ด๋์ผ๋ก, ๋ฐฐ์ถ๊ถ๊ฑฐ๋์ ์์ ๊ด๋ฆฌ๋๋ ๋ชฉํ๋ฐฐ์ถ๋์ ์๋ฏธํ๋ค(1). ๊ตญ๊ฐ๋ณ๋ก ๋ฐฐ์ถ๊ถ์ด๋์๋ ํ๊ณ๊ฐ ์๊ณ ์จ์ค๊ฐ์ค ๊ฐ์ถ์ ์์ง๊ฐ ๊ฐํ ์๋ก ๋ฐฐ์ถ๊ถ์ ์ดํฉ์ ์์์ง๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ฐ์
๋ณ, ๊ธฐ์
๋ณ ๋ฐฐ์ถ๊ถ ํ ๋น๋ ๋ฐฐ๋ถ์ ์ ์
๋ ๋ฏผ๊ฐํด์ง๊ฒ ๋๋ค.(2) ์ค์ ์ฌ๋ก๋ฅผ ๊ทผ๊ฑฐ๋ก ํ ๋น๋ ๋ฐฐ๋ถ์ ๋ํ ํํ์ฑ๊ณผ ๊ฐ์ถ์์ง์ ๋ํ ์๊ตฌ์ฌ ๋ฑ์ ๋ฌธ์ ์ ๋ค์ด ์ต๊ทผ์ ์ ๊ธฐ๋๊ณ ์๋ค. ๋ฌด์ํ ๋น์ ๋ฐฉ์์ด GF ๋ฐฉ์์์ ๋ฐฐ์ถ
ํน์ฑ์ ๋ฐ์ํ๋ BM ๋ฐฉ์์ผ๋ก ์ ์ฐจ ๋ฐ๋๋ ์ถ์ธ์ ๋ง์ถ์ด ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ํ ๋น๋ ๋ฐฐ๋ถ์ ๊ณต์ต์ ์ฐจ์์์ ๋ค๋ฃจ๊ธฐ ์ํด ์ฌํ์ ํ์(SW) ์งํ๋ฅผ ํ์ฉํ๋
๋ฐฐ์ถ๊ถ ํ ๋น ๊ธฐ๋ฒ์ ๊ณ ์ฐฐํ๋ค.
๋ฐ์ ๋ถ๋ฌธ์์ ํ์๋ฐฐ์ถ๊ถ ๊ฑฐ๋์ ๋ฐ์ ๋ ฅ ์์ฅ์ ์ฐ๊ณํ๊ธฐ ์ํด์๋ ํ์๋ฐฐ์ถ๊ถ ์์ฅ์์์ ๊ฐ๊ฒฉ๊ฒฐ์ ๋ชจํ์ ์ ์ํด์ผ ํ๋ค. ๋ฐฐ์ถ๊ถ์ ๊ฐ๊ฒฉ์ ์ถ์ ํน์ ๊ฐ์ ํ๋
๋ฐฉ์, ์ ๋ ฅ ์ด์ธ์ ๋ถ๋ฌธ์ ๋ฐฐ์ถ๊ถ์ ๋ํ ๊ณต๊ธํจ์๋ก ๊ฐ์ ํ์ฌ ๊ฐ๊ฒฉ์ ๊ฒฐ์ ํ๋ ์์ฅ์ผ๋ก ํ์ฉํ๋ ๋ฐฉ์(7) ๋ฑ์ด ์ฌ์ฉ๋๋ค. ์ ์๋ ๋ฐฐ์ถ๊ถ ๊ฐ๊ฒฉ์ ๋ํ ์ถ์ ์ ์ด๋ ค์์ด ์๋ค. ํ์์์๋ ๋ฐ์ ๋ถ๋ฌธ์์์ ๋ฐฐ์ถ๊ถ ์ฌ์ฉ์ ๋ํ ์์ฌ๋ ๋ถ์กฑ์ ์ฌํ ๋ถ๋ฌธ์์์ ์์๋
๊ณต๊ธ์ผ๋ก ์์ํ๋ค๋ ๊ฐ์ ์ ๊ธฐ๋ฐํ๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ๋ฐฐ์ถ๊ถ ์์-๊ณต๊ธํจ์ ๋์ถ์ ๋ํ ๊ทผ๊ฑฐ๋ ์ ํ์ฑ ํ๋ณด์ ์ด๋ ค์์ด ์๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ๋ฐ์ ๊ธฐ ํน์ฑ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ฐฐ์ถ๊ถ์ ํ ๋น๋น์จ์ ์ด์ ์ ๋๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๋์ ๋ถ์ผ๋ฅผ ์ขํ์ ํ ๋น๋ฐ๋ ๋์์ ๋ฐ์ ๋ถ๋ฌธ์ ๊ตญํ์ํค๊ณ ๋ฐฐ์ถ๊ถ์ ๊ฑฐ๋๋ ๋ฐ์ ๋ถ๋ฌธ๋ด์์
์ด๋ค์ง๋ค๊ณ ๊ฐ์ ํ๋ค. ๋ฐฐ์ถ๊ถ ๊ฐ๊ฒฉ์ ํน์ฑ์ ์ฐ์
๋ถ๋ฌธ ๋ฑ์ ์ธ๋ถ์ ์์กดํ์ง ์๊ณ ๋ฐ์ ๋ถ๋ฌธ ๋ด๋ถ์์ ๊ฐ๊ฒฉ์์ฉ์(Price taker) ๋ฐ์ ๊ธฐ์ ํ๋ํน์ฑ(Behavior)์
ํตํด์ ๋์ถํ๋ค.
2.2 ๋ฐฐ์ถ๊ถ ํฌํจ ๋ฐ์ ๋ ฅ ์ ํ
๋ฐ์ ์ฌ ์
์ฅ์์ ๋ฌด์ํ ๋น ๋ฐ์ ๋ฐฐ์ถ๊ถ์ ์ฌ์ฉ์ ์ ๋ ฅ๊ณต๊ธ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ด๋๊ณผ ๋ฐฐ์ถ๊ถ ํ์ฉ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ด๋์ ํฉ์ฐํ์ฌ ๊ทน๋ํํ๋ ๋ฐฉํฅ์ผ๋ก ์ด๋ฃจ์ด์ง๋ค. ๊ณผ์ ํํ์
์ ๋ ฅ์์ฅ์์ ๋ฐ์ ์ฌ($G_i$)์ ์ด๋($ฯ_i$)์ ํ๋งค์์ต-๋ฐ์ ๋น์ฉ-๋ฐฐ์ถ๊ถ๊ตฌ๋งค๋น์ฉ์ผ๋ก ๊ณ์ฐ๋๋ฉฐ ์ด๋ฅผ ์ฟ ๋ฅด๋
ธ ๋ชจํ ๊ทน๋ํ ๋ฌธ์ ๋ก ์ ์ํํ๋ฉด ๋ค์๊ณผ
๊ฐ๋ค.
์ฌ๊ธฐ์ p๋ ์ ๋ ฅ์์ฅ์์์ ๊ฐ๊ฒฉ, $q_i$๋ ๋ฐ์ ๋, F๋ ๋ฐ์ ๋น์ฉํจ์, $p_e$๋ ๋ฐฐ์ถ๊ถ์ ๋ํ ๊ฐ๊ฒฉ, $v_i$์ ํ์๋ฐฐ์ถ๊ณ์๋ก์ $v_i$$q_i$๋
๋ฐ์ ๋ ฅ $q_i$์ ๋ฐ๋ฅธ ํ์๋ฐฐ์ถ๋์ด๊ณ $e_i$๋ ๋ฐ์ ์ฌ($G_i$)์ ๋ถ์ฌ๋ ๋ฐฐ์ถ๊ถํ ๋น๋์ด๋ค.
๋ฐ๋ผ์ $v_i$$q_i$-$e_i$์ด ์์์ผ ๋๋ ๋ฐฐ์ถ๋์ด ํ ๋น๋์ ์ด๊ณผํ ๊ฒ์ด๊ณ , ์์์ผ ๋๋ ํ ๋น๋์ด ๋ฐฐ์ถ๋์ ์ด๊ณผํ ๊ฒ์ด๋ค. ๋ฐ๋ผ์ $p_e$$v_i$$q_i$๋
ํ์๋ฐฐ์ถ๋์ ๋ฐ๋ฅธ ์ผ์ข
์ ํ์์ธ๊ธ์ ์๋ฏธํ๊ณ peei๋ ๋ฌด์ํ ๋น๋์ ๊ธ์ก์ผ๋ก ํ์ฐํ ์ผ์ข
์ ๋ณด์กฐ๊ธ(Subsidy)์ด๋ผ๊ณ ๋ณผ ์ ์๋ค(10). ๋์ ์ฐจ์ก์ธ $p_e$($v_i$$q_i$-$e_i$)๋ ๋ฐ์ ์ฌ๊ฐ ๋ฐฐ์ถ๊ถ๊ณผ ๊ด๋ จํด์ ์ง์ถํด์ผ ํ๋ ๊ธ์ก์ด ๋๋ค. ์ด ๊ฐ์ด ์์์ผ ๋๋ ์์ฌ ํ ๋น๋์
ํ๋งคํด์ ๋ฐ๋ ๊ธ์ก์ ์๋ฏธํ๋ค.
๋ฐ์ ๊ธฐ $G_i$์ ์ด๋($ฯ_i$)์ ๊ทน๋ํํ๋ ์กฐ๊ฑด์ ์(1)์ ๋ฏธ๋ถํ $\partial\pi_{i}/\partial q_{i}=0$ ์ด๋ฉฐ ์ ๋ฆฌํ๋ฉด ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค.
์(2)์ ์๋ฏธ๋ฅผ ๋ณด๋ฉด ์ข๋ณ์ ํ๊ณ์์ต(Marginal revenue)์ด๊ณ ์ฐ๋ณ์ ์ฒซ์งธ ํญ $f_i$ ๋ ํ๊ณ๋น์ฉํจ์์ด๊ณ , ๋์งธ ํญ์ ํ์๋ฐฐ์ถ๊ณผ ๊ด๋ จํ ํ๊ณ์ธ๊ธ(Marginal
tax), ์
์งธ ํญ(-$e_{i}\partial p_{e}/\partial q_{i}$)์ ๋ฌด์ํ ๋น๋๊ณผ ๊ด๋ จํ ํ๊ณ๋ณด์กฐ๊ธ(Marginal subsidy)์
์๋ฏธ๊ฐ ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ โํ๊ณ์์ต=ํ๊ณ๋น์ฉ+ํ๊ณ์ธ๊ธ+ํ๊ณ๋ณด์กฐ๊ธโ ์กฐ๊ฑด์ด ๋ง์กฑ๋ ๋๊ฐ ์ต์ ์ ๋ฐ์ ๋ ฅ ์ ํ์ด ๋๋ค.
์ ๋ ฅ์์ฅ์์์ ๊ฐ๊ฒฉ๋ฏผ๊ฐ๋์ธ $\partial p/\partial q_{i}$๋ ์ ๋ ฅ ์์ํจ์๋ก๋ถํฐ ๊ตฌํ ์ ์์ง๋ง ๋ฐฐ์ถ๊ถ ๊ฐ๊ฒฉ๊ณผ ๊ด๋ จํ ๋ฏผ๊ฐ๋ $\partial
p_{e}/\partial q_{i}$๋ ๋ฐฐ์ถ๊ถ ๊ฐ๊ฒฉํจ์๋ฅผ ์ถ์ ํน์ ๊ฐ์ ํ๊ฑฐ๋ ๋ณ๋์ ๊ณผ์ ์ ํตํด ๋์ถํด์ผ๋ง ํ๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์์ฅ์ง๋ฐฐ๋ ฅ(Market
power)์ ๊ฐ์ง ๋ชปํ ๊ฐ๊ฒฉ์์ฉ์ ๋ฐ์ ๊ธฐ์ ํน์ฑ์ ํ์ฉํด์ ๋ฐฐ์ถ๊ถ ๊ฐ๊ฒฉ์ด ํ์ฑ๋๋ ๊ด๊ณ๋ฅผ ๋์ถํ๋ค.
2.3 ๋ฐฐ์ถ๊ถ ๊ฐ๊ฒฉ ํจ์
์ ๋ ฅ์์ฅ์์ ์์ฅ๊ฐ๊ฒฉ์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์ณ ์์ฅ์ง๋ฐฐ๋ ฅ์ ๊ฐ๋ ๋ฐ์ ๊ธฐ๊ฐ ์๊ณ ์์ฅ๊ฐ๊ฒฉ์ ์ํฅ์ ์ฃผ์ง ๋ชปํ๊ณ ์์ฅ๊ฐ๊ฒฉ์ ์ํฅ์ ๋ฐ๊ธฐ๋งํ๋ ๊ฒฝ์ฐ๋ ์๋ค. ๋ณธ ๋
ผ๋ฌธ์์๋
์ ์๋ฅผ ์ ๋ต๋ฐ์ ๊ธฐ($G_i$), ํ์๋ฅผ ๊ฐ๊ฒฉ์์ฉ(Price taker) ๋ฐ์ ๊ธฐ($G_t$)๋ผ๊ณ ์นญํ๋ฉฐ ๊ฐ๊ฒฉ์์ฉ ๋ฐ์ ๊ธฐ์ ๋ํ ํ๋ผ๋ฏธํฐ์ ๋ณ์์ ์ฒจ์
t๋ฅผ ๋ถ์ธ๋ค.
์ด๋๊ทน๋ํ ๋ฌธ์ ์ ์ ์ํ๋ ์(1)๋ก์ $G_i$์ $G_t$๊ฐ ๋์ผํ๋ค. ํ์ง๋ง ์ด๋๊ทน๋ํ์ ์กฐ๊ฑด์ ๋ค๋ฅด๊ฒ ๋ํ๋๋ค. ์์ ์(2)์ ๊ทน๋ํ ์กฐ๊ฑด์ $G_i$์ ํด๋นํ๋ ๊ฒ์ด๊ณ $G_t$์์๋ ์ด์ ๋ค๋ฅด๋ค. ์์ฅ๊ฐ๊ฒฉ์ ์ํฅ์ ์ฃผ์ง ๋ชปํ๋ฏ๋ก $\partial p/\partial
q_{t}$=0 ์ด๊ณ ๋ฐฐ์ถ๊ถ์์ฅ ๊ฐ๊ฒฉ์๋ ์ํฅ์ ์ฃผ์ง ๋ชปํ๋ฏ๋ก $\partial p_{e}/\partial q_{t}$=0 ์ด๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ๋ค์ ์(3)๊ณผ ๊ฐ์ด ์ ๋ฆฌ๋๋ค. ๊ฐ๊ฒฉ์์ฉ ๋ฐ์ ๊ธฐ๋ โ์์ฅ๊ฐ๊ฒฉ=ํ๊ณ๋น์ฉ+ํ๊ณ์ธ๊ธโ์ ์กฐ๊ฑด์ด ๋ง์กฑ๋ ๋๊ฐ ์ต์ ์ธ๊ฒ์ด๋ค.
๋ฐฐ์ถ๊ถ์ ๊ฑฐ๋๋ ๋ฐ์ ๋ถ๋ฌธ ๋ด๋ถ์์๋ง ์ด๋ฃจ์ด์ง๋ค๊ณ ๊ฐ์ ์ ํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ํ ๋น์ด๋์ ํ์๋ฐฐ์ถ ์ด๋๊ณผ ๊ฐ์์ผ ํ๋ค. ์ผ์ข
์ ๋ฐฐ์ถ๋ ์๊ธ์กฐ๊ฑด์ด๋ผ ๋ณผ ์ ์๊ณ
์ด๋ฅผ ๋ํ๋ด๋ฉด ๋ค์ ์(4)์ ๊ฐ๋ค. $G_i$์ ๋ฐฐ์ถ๋ ํฉ์ฐ๊ณผ $G_t$์ ๋ฐฐ์ถ๋์ ๋ํ ๋ฐฐ์ถ๋ ์ดํฉ์ ํ ๋น๋ ์ดํฉ์ธ E์ ๊ฐ๋ค๋ ์๋ฏธ์ด๋ค.
์(4)์ ํฌํจ๋ $q_t$ ํญ์ ์(3)์ ๋์
ํ๋ฉด ์(3)์ $q_i$ ํญ๋ค๊ณผ $p_e$ํญ์ผ๋ก๋ง ํํ๋๋ค. ๊ฐ๊ฒฉ์ ๋ํ ์ ๋ ฅ์์ํจ์๋ฅผ $p=a-$$r(\Sigma q_{i}+q_{t})$, ํ๊ณ๋น์ฉํจ์๋ฅผ
$f(q)=b+mq$๋ผ ๋๊ณ ๋์
ํ๋ฉด ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ์ ๋ฆฌ๋๋ค.
์ฌ๊ธฐ์ a์ r์ ์์ํจ์์์์ ํ๋ผ๋ฏธํฐ, b์ m์ ํ๊ณ๋น์ฉํจ์์์์ ํ๋ผ๋ฏธํฐ์ด๋ค. ์(5)๋ฅผ ์ ๋ฆฌํ๋ฉด ๋ฐฐ์ถ๊ถ ๊ฐ๊ฒฉ $p_e$๋ $G_i$ ๋ฐ์ ๋ ฅ($q_i$)์ ์ ํ๊ฒฐํฉ์ผ๋ก ํํ์ด ๋๊ณ ์ด๋ฅผ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ์ ์ํ๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ๋ฐฐ์ถ๊ถ ๊ฐ๊ฒฉ์ ๋ฏผ๊ฐ๋๋
$\partial p_{e}/\partial q_{i}=\gamma_{i}$๊ฐ ๋๋ค.
๊ฐ์ ๋ฐฉ์์ผ๋ก ๋ฐ์ ๋ ฅ ๊ฐ๊ฒฉ์ ๋ํ ๋ฏผ๊ฐ๋๋ฅผ ๋์ถํ ์ ์๋ค. ์(5)์ ์ข๋ณ์ ์ ๋ฆฌํ๋ฉด, ๊ฐ๊ฒฉ p๋ $G_i$ ๋ฐ์ ๋ ฅ($q_i$)์ ์ ํ๊ฒฐํฉ์ผ๋ก ํํ๋๊ณ ์ด๋ฅผ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ์ ์ํ๋ค. ๋ฐ์ ๋ ฅ ๊ฐ๊ฒฉ์ ๋ฏผ๊ฐ๋๋ $\partial
p/\partial q_{i}=\delta_{i}$๊ฐ ๋๋ค.
3. ๋ฐฐ์ถ๊ถ ์ต์ ๋ฐฐ๋ถ
3.1 ๋ฐฐ์ถ๊ถ ํ ๋น์ ๊ธฐ์ค
์จ์ค๊ฐ์ค์ ๋ํ ETS์ ๊ธฐ๋ณธ ๊ฐ๋
์ ์ด๋์ ๋ํ ๊ฑฐ๋์ ์ ํ(Cap &trade)์ด๋ค. ๊ธฐ์กด์ ์ฌ์ฉ ์ค์ด๋ ์จ์ค๊ฐ์ค๋ฅผ ์ ํํ๋ ์๋์๋ ๊ธฐ์
๋ค์
๋ฐ๋ฐ๊ณผ ๋นํ์กฐ๊ฐ ๋ฐ์ํ๊ธฐ ๋ง๋ จ์ด๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ ์ธ๊ณ์ ์ผ๋ก ETS๋ฅผ ๋์
ํ๋ ์ด๊ธฐ์ ๋ฐฐ์ถ๊ถ์ ๋ฌด์์ผ๋ก ํ ๋นํ์๋ค. ์ฆ ๊ธฐ์
๋ค์ ์ ํญ์ ์ํ์ํค๊ณ ETS
์์ฐฉ์ ์ํด์ ๋ฌด์์ผ๋ก ๋ฐฐ๋ถํ ๊ฒ์ด๋ค.(8) ๋ฌด์ํ ๋น์ ๊ธฐ์ค์ ๋ํด์๋ GF ๋ฐฉ์๊ณผ BM ๋ฐฉ์์ด ์๋๋ฐ ์ง๊ธ๊น์ง๋ ์ ์ฉ์ด ๊ฐ๋จํ GF ๋ฐฉ์์ ์ฌ์ฉํ์์ผ๋(2), ํฅํ์๋ BM ๋ฐฉ์์ ํ๋ํ์ฌ ์ค๋นํจ์จ์ด ๋์ ์์ค์ ์ ๋ฆฌํ ๋ฐฉํฅ์ผ๋ก ์ ํ๋ ์ ๋ง์ด๋ค.
ํจ์จ์ฑ์ ์ํด ๋ฐฐ์ถ์ด ์ ์ ๋ฐ์ ๊ธฐ์ ๋ ๋ง์ ๋ฐฐ์ถ๊ถ์ด ํ ๋น๋๋ค๊ณ ํด๋ ์ด๋ ์ ๋๊ฐ ์ ์ ํ์ง, ํน์ ๋ฐ์ ๋ ฅ์ ๊ฒฝ์ ์ ๊ธ์ ๋ฌธ์ ์๋ ์ด๋ป๊ฒ ์ฐ๊ณํ ๊ฒ์ธ์ง
๋ฑ์ ์์ ๋ก ๋จ๋๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ฌํ์ ํ์(SW) ๊ฐ๋
์ ์ฌ์ฉํ์ฌ ๋ฐฐ์ถ๊ถ์ ํ ๋น์ ๊ณต์ต์ ์ฐจ์์์ ๋ฏธ์์ (Microeconomics)์ผ๋ก ๋ถ์ํ๋ค.
๋ฐฐ์ถ๊ถ์ ๊ฐ๊ฒฉ๊ณผ ์ ๋ ฅ์์ฅ์ ๊ฒฐํฉํ๋ ๋ชจํ์ผ๋ก ๋ด์ฌ๊ท ํ(NE)์ ๊ณ์ฐํ๊ณ SW๊ฐ ๊ทน๋ํ๋๋ ๋ฐฐ์ถ๊ถ์ ํ ๋น๋น์จ์ ๊ตฌํ๊ณ ์ ํ๋ค.
์ฌํ์ ํ์์ ๋ค์์๊ณผ ๊ฐ์ด ์ ๋ ฅ์์ ์ธก๋ฉด์์์ ์๋น์ํธ์ต(Benefit)์์ ์์ฐ์ ํฌ์
๋๋ ๋ฐ์ ๋น์ฉ์ ๋บ ๊ฒ์ผ๋ก ์ ์๋๋ค.(13)
์ฌ๊ธฐ์ p๋ ์ ๋ ฅ์์ฅ์ ๊ฐ๊ฒฉ์ด๊ณ , Q(=$\Sigma q_{i}+q_{t}$)๋ ๊ฐ๊ฒฉ์์ฉ ๋ฐ์ ๊ธฐ๋ฅผ ํฌํจํ ์ ์ฒด ๋ฐ์ ๋ ฅ์ ์๋ฏธํ๋ค.
๊ฐ ๋ฐ์ ๊ธฐ์ ๋ํ ํ ๋น๋์ ํ ๋น์ด๋(E)์ ๋ํ ๋น์จ๋ก ๋ณํํ๋ฉด $e_{i}=\alpha_{i}E$์ด๊ณ ํ ๋น์ด๋์ ๋ํ ๋ฐ์ ๊ธฐ $G_i$์ ํ ๋น๋น์จ์ธ
$ฮฑ_i$๊ฐ ๋ณ์๊ฐ ๋๋ค. ์ ๋ต๋ฐ์ ๊ธฐ($G_i$)์ ๊ฐ์๋ฅผ n์ด๋ผ ํ๋ฉด ๋ค์์ ์์ด ์ฑ๋ฆฝํ๋ค.
์ฌ๊ธฐ์ $ฮฑ_t$๋ ๊ฐ๊ฒฉ์์ฉ๋ฐ์ ๊ธฐ์ ๋ํ ํ ๋น์จ์ด๊ณ ํ ๋น์จ ๋ณ์($ฮฑ_1$~$ฮฑ_n$)๋ฅผ ๊ตฌํ ํ $1-\Sigma\alpha_{i}$๋ก ๊ณ์ฐ๋๋ค.
3.2 ๋ฐฐ์ถ๊ถ ํ ๋น ์ต์ ์กฐ๊ฑด
SW๋ฅผ ๊ทน๋ํํ๋ ์ต์ ์ ํ ๋น๋น์จ์ ๊ตฌํ๋ ค๋ฉด n๊ฐ์ ํ ๋น๋ณ์์ ๋ํด $\partial SW/\partial\alpha_{i}=0$์ ํ์ด์ผ ํ๋ค.
๋ฏธ๋ถ์์ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค.
์์ ์์ ํ๊ธฐ ์ํด์๋ ๋ฏผ๊ฐ๋($\partial q/\partial\alpha$)๋ฅผ ๊ตฌํด์ผ ํ๋ค. ์ด๋ ๋ด์ฌ๊ท ํ์์์ ๋ฐ์ ๋ ฅ ์ ํ๊ณผ ํ ๋น์จ์ ๊ด๊ณ์์
์ ์ ์๋ค. ๋ด์ฌ๊ท ํ ์กฐ๊ฑด์์ ์์์ ๋ฐ์ ๋ ฅ ์ต์ ์ ํ ์กฐ๊ฑด์ธ ์(2)๋ฅผ ์ ๋ฆฌํ๋ฉด ์ป์์ ์๋ค. ํ ๋น์จ ๋ณ์ ฮฑ์ ์(6)์ ์(2)์ ๋์
ํ๋ฉด ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ์ ๋ฆฌ๋๋ค.
n๊ฐ ๋ฐ์ ๊ธฐ $G_i$์ ๋ํ n๊ฐ์ ์๊ณผ ์(4)์ ๋ฐฐ์ถ๊ถ ์๊ธ์กฐ๊ฑด์์ ์ฐ๋ฆฝํ๋ฉด ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ๊ท ํ์ํ์ ๋ฐ์ ๋ ฅ๊ณผ ํ ๋น์จ ๋ณ์์์ ์ ํ ์๊ด๊ด๊ณ๋ฅผ ๊ตฌํ ์ ์๋ค.
์ฌ๊ธฐ์ $
\mathbf{q}=\mathrm{H}\left[\alpha_1 \cdots \alpha_{\mathrm{n}} 1\right]^{\mathrm{t}}
$์ด๊ณ H๋ (n+1)ร(n+1) ์ฐจ์์ ํ๋ ฌ์ด๋ค.
์(12)๋ฅผ ์ด์ฉํ๋ฉด ํ ๋น์จ ์ต์ ์กฐ๊ฑด์(10b)์์์ ๋ฏผ๊ฐ๋($\partial q/\partial\alpha$)๋ฅผ ์ป์์ ์๊ณ ํ ๋น์จ n๊ฐ์ ๋ํ ์(10b)๋ฅผ ํ๋ฉด ์ต์ ํ ๋น์จ์ด ๊ตฌํด์ง๋ค.
3.3 ์ฌ๋ก๋ถ์์ ๋ชจํ
์ฌ๋ก์ ์ฉ๊ณผ ๋ถ์์ ์ํด ๋ฐ์ ๊ธฐ 3๋์ ์์ ๋ชจํ์ ์ฌ์ฉํ๋ค. ์ ๋ต๋ฐ์ ๊ธฐ 2๊ฐ์ ๊ฐ๊ฒฉ์์ฉ ๋ฐ์ ๊ธฐ 1๊ฐ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋๋ฉฐ ๋ฐฐ์ถ๊ณ์ ๋ฐ ํ๊ณ๋น์ฉํจ์ ํน์ฑ์ ํ 1๊ณผ ๊ฐ๋ค. ์ฌ์ฉ๋ ์์น๋ ์ค์ ์ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ ๊ฒ์ ์๋๊ณ ์ฌํ์ ํ์์ด๋ผ๋ ๊ฐ๋
์ ์ธ ๋ชฉ์ ํจ์๋ฅผ ๋ค๋ฃจ๋ ๊ฒ์ด๋ผ ๋น๊ต์ ๋จ์ํ ์์น๋ฅผ ๊ฐ์ ํ์๋ค. ๋ฐฐ์ถ๊ณ์๋ฅผ
๋ณด๋ฉด $G_1$์ ์จ์ค๊ฐ์ค๋ฅผ ์ ๊ฒ ๋ฐฐ์ถํ๊ณ $G_2$๋ ๋ง์ด ๋ฐฐ์ถํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋๋น์์ผฐ์ผ๋ฉฐ ๋์์ ํ๊ณ๋น์ฉ ์ธก๋ฉด์์ $G_1$์ ๊ณ ๋น์ฉ, $G_2$๋
์ ๋น์ฉ์ผ๋ก ์ ์ํ์๋ค. ์ฆ $G_1$์ ๊ณ ๋น์ฉ ์ ๋ฐฐ์ถ, $G_2$๋ ์ ๋น์ฉ ๊ณ ๋ฐฐ์ถ์ ํน์ฑ์ ๊ฐ๋๋ค.
ํ 1. ํ๊ณ๋น์ฉ๊ณผ ๋ฐฐ์ถ๊ณ์ ํน์ฑ
Table 1. Marginal Cost and Emission Functions
|
๋ฐ์ ๊ธฐ ๊ตฌ๋ถ
|
๋ฐฐ์ถ๊ณ์
|
ํ๋ผ๋ฏธํฐ
|
v
|
b
|
m
|
1
|
์ ๋ต
|
1.0
|
20
|
0.2
|
2
|
์ ๋ต
|
3.0
|
15
|
0.1
|
3
|
๊ฐ๊ฒฉ์์ฉ
|
2.0
|
22
|
0.24
|
ํ 2. ์ด๊ธฐ์ํ์์์ ๋ด์ฌ๊ท ํ ๋ฐ์ ๋ ฅ
Table 2. Nash Equilibrium at Initial State
|
๋ฐ์ ๋ ฅ(q)
|
๋ฐฐ์ถ๋(V)
|
๋ฐฐ์ถ๋น์จ(%)
|
1
|
205.8
|
205.8
|
11.56
|
2
|
396.3
|
1189.0
|
66.80
|
3
|
192.6
|
385.2
|
21.64
|
ํฉ๊ณ
|
794.7
|
1780.0
|
100.0
|
๋ถํ์ ์์ํน์ฑ์ $p=100-0.04(q_{1}+q_{2}+q_{3})$๋ก ์ค์ ํ์๋ค. ๋ฐฐ์ถ๊ถ์ ๋ํ ์ ์ฝ์ ๋์ง ์๊ณ ๋ด์ฌ๊ท ํ์ ๊ณ์ฐํ ๊ฒฐ๊ณผ,
๋ฐ์ ๋ ฅ๊ณผ ๋ฐฐ์ถ๋์ ํ 2์ ๊ฐ๋ค. ํ ๋น๋์ด ์ถฉ๋ถํ ํฌ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๋ฐฐ์ถ๊ถ ๊ฐ๊ฒฉ์ ์($p_e$=0)์ผ ๊ฒ์ด๊ณ ์ด๋ฅผ ๋ฐ์ํ์ฌ ์(2)์ ์(3)์ ํ์ด์ ๊ณ์ฐํ ๊ฒ์ด๋ค.
๊ท ํ์ํ์์ ์ ๋ ฅ์์ฅ ๊ฐ๊ฒฉ(p)์ 68.2์ด๊ณ ์จ์ค๊ฐ์ค ๋ฐฐ์ถ ์ด๋์ 1780(=$E_o$)์ด๋ค. ๋ง์ฝ ๋ฐฐ์ถ๊ถ ํ ๋น์ด๋์ด $E_o$ ๋ณด๋ค ์ถฉ๋ถํ ํฌ๋ค๋ฉด
ํ์ฌ์ ๊ท ํ์ํ๋ ์ ์ง๋ ๊ฒ์ด๊ณ $E_o$ ๋ณด๋ค ์์ผ๋ฉด ์ง๊ธ์ ์ํ๋ ์ ์ง๋์ง ๋ชปํ๊ณ ๋ฐฐ์ถ๊ถ ๊ฑฐ๋๊ฐ ๋ฐ์ํ์ฌ ๋ค๋ฅธ ๊ท ํ์ํ๋ก ์ด๋ํ๊ฒ ๋๋ค. ๋ง์ฝ
๋ฐฐ์ถ์ด๋๊ณผ ๋์ผํ 1780 ๋งํผ์ ํ ๋น๋์ผ๋ก ์ง์ ํ๋ค๋ฉด ๋ฐฐ์ถ๊ถ ๊ฐ๊ฒฉ์ด ์์ธ ์ํ๋ก ์ ์ง๋ ๊ฒ์ธ์ง ์๋๋ฉด ๋ฐฐ์ถ๊ถ์ ๊ฑฐ๋๊ฐ ๋ฐ์ํ์ฌ ๋ค๋ฅธ ๊ท ํ์ํ๋ก ์ ํ๋
๊ฒ์ธ์ง ๋ค์์ ๊ฒฐ๊ณผ ๋ถ์์์ ์ดํด๋ณธ๋ค.
4. ๋ฐฐ์ถ๊ถํ ๋น ๊ฒฐ๊ณผ ๋ถ์
4.1 ํ ๋น๋์ ์ต์ ๋ฐฐ๋ถ
๋ฐฐ์ถ๊ถ ํ ๋น์ด๋์ 30% ๊ฐ์ํ์ฌ 1246(=0.7$E_o$=Eโ)์ผ๋ก ๋๊ณ , ๊ฐ ๋ฐ์ ๊ธฐ์ ๋ํ ํ ๋น๋ ์ด๊ธฐ ํ ๋น๋น์จ์ธ 11.56% 66.8% 21.64%์
์ ์งํ ์ฑ ์ด๊ธฐ ๋ฐฐ์ถ๋ ๋๋น 30%๋ฅผ ๊ฐ์ํ 144.1 832.3 269.6๋ก ๋ณ๊ฒฝํ๋ค. ํ ๋น์จ์ ์ด์๊ฐ์ด ๊ณ ์ ํ๊ณ ํ ๋น๋ ๊ฐ์์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ฐ์ ๊ธฐ๋ค์
๋ด์ฌ๊ท ํ(NE)์ ๊ตฌํ๋ฉด ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค.
ํ 3. ํ ๋น๋ ๊ฐ์์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ด์ฌ๊ท ํ
Table 3. NE at Reduced Total Allowance
|
ํ ๋น๋น์จ(%)
|
๋ฐ์ ๋ ฅ(q)
|
๋ฐฐ์ถ๋(V)
|
์ด๊ณผ๋ฐฐ์ถ(V-E)
|
1
|
11.6
|
187.05
|
187.05
|
42.95
|
2
|
66.8
|
275.90
|
827.71
|
-4.59
|
3
|
21.6
|
115.62
|
231.24
|
-38.36
|
ํฉ๊ณ
|
100.0
|
578.57
|
1246.00
|
0
|
๋ฌด์ํ ๋น๋น์จ์ ์ ์งํ ์ฑ๋ก ํ ๋น์ด๋์ด 30% ๊ฐ์ํ๋ฉด์ NE๊ฐ ๋ฌ๋ผ์ง์ ์ ์ ์๋ค. $G_1$์ ์ด๊ณผ ๋ฐฐ์ถ์ ๋ฐฐ์ถ๊ถ ๊ฐ๊ฒฉ $p_e$=13.55์
๊ตฌ๋งคํ๋ ๋ฐ๋ฉด $G_2$, $G_3$๋ ๋ฐฐ์ถ๊ถ์ ํ๋งคํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋์๋ค. ๋ฐฐ์ถ๊ถ ์ ์ฝ์ผ๋ก ์ด๋ฐ์ ๋ ฅ์ ์ด๊ธฐ์ํ์ ๋นํด 72.8%๋ก ๊ฐ์ํ์๋ค. ๋ฐฐ์ถ๊ถ
ํ ๋น๋์ ๋นํด์๋ ๊ฐ์ ํญ์ ์์์ผ๋ฉฐ ์ ๋ ฅ๊ฐ๊ฒฉ์ 76.86์ผ๋ก ์ด๊ธฐ์ํ 68.2์ ๋นํด 12.7% ์์นํ์๋ค.
์ ํ๋ ๋ฐ์ ๋ ฅ($q_1$,$q_2$)์ด NE์ธ์ง๋ฅผ ๊ฒ์ฆํ๊ธฐ ์ํด ๊ฐ๊ฐ์ด ์ต์ ์ ํ์์ ํ์ธํ๋ ๊ทธ๋ํ๋ฅผ ๊ทธ๋ฆฌ๋ฉด ๋ค์ ๊ทธ๋ฆผ๊ณผ ๊ฐ๋ค. ๋ฐ์ ๋ ฅ (187,
276)์์ ๊ฐ๊ฐ์ ์ด๋์ด ์ต๋๊ฐ ๋๋ฉฐ ๋ฐ๋ผ์ NE์์ ์ ์ ์๋ค.
๊ทธ๋ฆผ. 1. ๋ด์ฌ๊ท ํ ๋ฐ์ ๋ ฅ ๊ฒ์ฆ
Fig. 1. Verification of NE Generation Powers
์ด๋ฒ์๋ ํ ๋น์ด๋์ Eโ(=1246)์ผ๋ก ์ ์งํ ๋ ์ต์ ์ ํ ๋น๋น์จ์ ๊ตฌํด๋ณธ๋ค. ์์์์ (10b)์์ ํ ๋น์จ ๋ณ์ $ฮฑ_1$, $ฮฑ_2$์ ๋ํ 2๊ฐ์ ์์ด ๋๊ณ ์ด๋ฅผ ๊ณ์ฐํ ์ต์ ํ ๋น์ NE ์ํ๋ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค.
ํ 4. ์ต์ ํ ๋น์จ์ ๊ณ์ฐ ๊ฒฐ๊ณผ
Table 4. Results of Optimal Allocation
|
ํ ๋น๋น์จ(%)
|
๋ฐ์ ๋ ฅ(q)
|
๋ฐฐ์ถ๋(V)
|
์ด๊ณผ๋ฐฐ์ถ(V-E)
|
1
|
24.8
|
220.60
|
220.60
|
-88.24
|
2
|
59.8
|
257.29
|
771.87
|
27.08
|
3
|
15.4
|
126.77
|
253.53
|
61.15
|
ํฉ๊ณ
|
100.0
|
604.65
|
1246.00
|
0
|
์ด๊ธฐ์ํ์ ๋นํด $G_1$์ ๋ํ ํ ๋น์จ์ 11.6%์์ 24.8%๋ก ํฌ๊ฒ ์ฆ๊ฐํ ๋ฐ๋ฉด $G_2$์ $G_3$๋ ๊ฐ์ํ์๋ค. ํ ๋น ์ด๋์ ๊ทธ๋๋ก
๋๊ณ ํ ๋น๋น์จ๋ง์ ๋ฐ๊ฟจ๋๋ฐ ์ด๋ฐ์ ๋ ฅ์ 578.6(ํ 3)์์ 604.6(ํ 4)์ผ๋ก ์ฝ 4.5% ์ฆ๊ฐ, ๋ฐ์ ๊ฐ๊ฒฉ์ 76.86์์ 75.81๋ก ์ฝ 1.4% ํ๋ฝํ์๊ณ , ๋ฐฐ์ถ๊ถ์ ๊ฐ๊ฒฉ์ 13.55์์ 11.7๋ก ์ฝ 13.6% ํ๋ฝํ์๋ค.
์ฌํ์ ํ์(SW)์ ๋์ฒด๋ก ๋ฐ์ ๋ ฅ์ ๋น๋กํ๊ณ ์ ๋ ฅ๊ฐ๊ฒฉ์ ๋ฐ๋น๋กํ๋ฏ๋ก SW ์ฆ๊ฐ์ ์ค์ง์ ํจ๊ณผ๋ ๋ถ๋ช
ํ๊ฒ ๋๋ฌ๋๋ค. ํ์ง๋ง ์ต์ ์์ ๊ฒ์ฆํ๊ธฐ ์ํด์๋
๊ฐ๊ฐ์ ํ ๋น์จ ๋ณ๋์ ๋ฐ๋ฅธ SW์ ๋ณํ๋ฅผ ํ์ธํด์ผ ํ๋ค.
๊ทธ๋ฆผ. 2. ๋ชฉ์ ํจ์ SW์ 3D ํจ์
Fig. 2. 3D Function of SW
๊ทธ๋ฆผ. 3. ๋ชฉ์ ํจ์ SW์ ๋ฑ๊ณ ์ ํํ
Fig. 3. Contours of SW Function
๊ทธ๋ฆผ 2๋ ํ ๋น์จ ๋ณ์์ธ ($ฮฑ_1$, $ฮฑ_2$) ๊ณต๊ฐ์์ ๋ด์ฌ๊ท ํ์ ๊ณ์ฐํ๊ณ ๊ทธ ๋์ SW์ ๊ฐ์ 3์ฐจ์์ผ๋ก ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค. ์ ์ฒด ํ ๋น๋น์จ์ ํฉ์ด 1์
๋์ ์ ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ $ฮฑ_1+ฮฑ_2 \leq 1$ ์ธ ์์ญ์์๋ง ํ ๋น์จ์ด ์๋ฏธ๋ฅผ ๊ฐ๋๋ค. ์ด์ธ์ ์์ญ์ ๋ถ๊ฐ๋ฅ ์์ญ(Infeasible region)์ด
๋๋ค. ๋๋จธ์ง ํ ๋น์จ $ฮฑ_3$๋ 1-$ฮฑ_1$-$ฮฑ_2$๋ก ๊ณ์ฐ๋๋ค. SW ๋ถํฌ์์ ๊ทน๋์ ์ ์์น๊ฐ ์ต์ ์ ํ ๋น์จ์ด ๋๋ฉฐ ์ต์ ์ ์์น๋ฅผ ๊ตฌ์ฒดํํ๊ธฐ
์ํด 3D ํจ์๋ฅผ 2์ฐจ์ ๋ฑ๊ณ ์ ์ผ๋ก ๋ํ๋ด๋ฉด ๊ทธ๋ฆผ 3๊ณผ ๊ฐ๋ค. ๊ทธ๋ฆผ์์ ๊ทน๋์ ์ ์์น๋ $ฮฑ_1$=0.25, $ฮฑ_2$=0.6์ ์์นํจ์ ์์ ์๊ณ ์ด๋ ํ 4์ ์ต์ ํ ๋น์จ๊ณผ ์ผ์นํ๋ค.
4.2 ๋ฐฐ์ถ๊ถ ์ด๋์ ํน์ฑ
๋ฌด์ํ ๋น ์ด๋์ด ์ถฉ๋ถํ ์ปค์ ๋ฐฐ์ถ๊ถ์ ๊ฑฐ๋๊ฐ ๋ถํ์ํ ๊ฒฝ์ฐ์ ๋ฐ์ ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ฐฐ์ถ ์ด๋์ด 1780(=$E_o$)์์ ์์์ ๊ณ์ฐํ์๋ค. ํ ๋น์ด๋์ 70%๋ก
๊ฐ์ถํ Eโ(=1246)์ผ๋ก ๋๊ณ ์ต์ ์ ํ ๋น์จ์ ๊ณ์ฐํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ ํ 4์์ ์๊ฐํ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ฉด ํ ๋น์ด๋์ 1100~2060 ์ฌ์ด๋ก ๋ณํ์ํฌ ๋ ์ต์ ์ ํ ๋น์จ์ ์ด๋ป๊ฒ ๋๋์ง๋ฅผ ๋ํ๋ด๋ฉด ๋ค์ ๊ทธ๋ฆผ 4, 5์ ๊ฐ๋ค.
ํ ๋น๋น์จ $ฮฑ_1$์ ํ ๋น์ด๋์ ๋ฐ๋น๋กํ๊ณ $ฮฑ_2$๋ ๋น๋กํจ์ ๊ทธ๋ฆผ 4์์ ์ ์ ์๋ค. ์ ๋น์ฉ ๊ณ ๋ฐฐ์ถ์ธ $G_2$์๊ฒ ๋ ๋ง์ ํ ๋น๋์ ์ฃผ๋๊ฒ SW ์ธก๋ฉด์์ ์ ๋ฆฌํจ์ ์๋ฏธํ๋ค. ํํธ ๊ทธ๋ฆผ 5์์ ๋ฐฐ์ถ๊ถ ๊ฐ๊ฒฉ($p_e$)์ ์ด๋์ ์ ํ ๋ฐ๋น๋กํ๋ฉฐ, ์ด๊ธฐ ๋ฐฐ์ถ๋ $E_o$(=1780)์ผ ๋์๋ $p_e$=3.97๋ก์ ์ผ์ข
์ ์์ฐ ๋ฐฐ์ถ๋ ๋งํผ์
๋ฌด์ํ ๋น์ ํจ์๋ ํ ๋น์จ ์ต์ ํ๋ฅผ ํตํด ๋ฐฐ์ถ๊ถ ๊ฑฐ๋๊ฐ ๋ฐ์ํจ์ ์ ์ ์๋ค. ๋ฐ๋น๋กํ๋ ๋ฐฐ์ถ๊ถ ๊ฐ๊ฒฉ์ ์ด๋์ด 2060์ผ ๋ ์์ด ๋๋ค. ์ฆ ์ด๋์ด
2060 ๋ณด๋ค ํฌ๋ฉด ํ ๋น๋น์จ์ ์๋ฌด๋ฆฌ ์กฐ์ ํด๋ ๋ฐฐ์ถ๊ถ ๊ฑฐ๋๋ ๋ฐ์ํ์ง ์์์ ์๋ฏธํ๋ค. SW๋ ๋ฐฐ์ถ๊ถ ๊ฑฐ๋๊ฐ ๋ฐ์ํ๋ ๋์ ๊ณ์ ์ฆ๊ฐํ๋ค๊ฐ $p_e$=0์ผ
๋ ์ฆ๊ฐ์จ๋ ์์ด ๋จ์ ์ ์ ์๋ค.
๊ทธ๋ฆผ. 4. ํ ๋น์ด๋์ ๋ฐ๋ฅธ ์ต์ ํ ๋น์จ
Fig. 4. Optimal Ratio to total Allowances
๊ทธ๋ฆผ. 5. ๋ฐฐ์ถ๊ถ๊ฐ๊ฒฉ๊ณผ ์ฌํ์ ํ์
Fig. 5. Emission Price and SW
์ด๊ธฐ ๋ฐฐ์ถ๋($E_o$=1780)์์์ ์ต์ ํ ๋น ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์์ธํ ๋ํ๋ด๋ฉด ๋ค์ ํ 5์ ๊ฐ๋ค. ๋ฐฐ์ถ๊ถ ์ ์ฝ์ด ์์ ๋์ธ ํ 2์ ๊ฒฐ๊ณผ์ ๋น๊ตํ๋ฉด ์ด๋ฐฐ์ถ๋์ ๋์ผํ๋ฉด์ ํ ๋น๋น์จ์ $G_1$์๊ฒ ๋๊ฒ ๋ถ์ฌํจ์ผ๋ก์จ ๋ฐฐ์ถ๊ถ ๊ฑฐ๋๊ฐ ๋ฐ์ํ๊ณ $G_1$์ ๋ฐฐ์ถ๊ถ ํ๋งค์ $G_2$,
$G_3$์ ๊ตฌ๋งค๋ฅผ ํตํด SW๊ฐ 36,002์์ 36,172๋ก ์ฝ 5% ๊ฐ๋ ์ฆ๊ฐํ๊ฒ ๋๋ค.
ํ 5. ์ด๊ธฐ ํ ๋น๋($E_o$)์ ๋ํ ์ต์ ํ ๋น ๊ฒฐ๊ณผ
Table 5. NE of Optimal Ratio at Initial Allowance
|
ํ ๋น๋น์จ(%)
|
๋ฐ์ ๋ ฅ(q)
|
๋ฐฐ์ถ๋(V)
|
์ด๊ณผ๋ฐฐ์ถ(V-E)
|
1
|
17.4
|
221.32
|
221.32
|
-88.53
|
2
|
67.2
|
413.19
|
1239.57
|
43.49
|
3
|
15.4
|
159.55
|
319.11
|
45.04
|
ํฉ๊ณ
|
100.0
|
794.06
|
1780.00
|
0
|
4.3 ๋ฐฐ์ถํน์ฑ์ ์ํฅ
์ฌ๋ก๋ถ์ ๋ชจํ์์ ํ 1์ ์์น์ ์ํ๋ฉด ๋ฐ์ ๊ธฐ $G_2$๋ ์ ๋น์ฉ ๊ณ ๋ฐฐ์ถ์ ํน์ฑ์ ๊ฐ๊ณ ๋ฐ๋๋ก $G_1$์ ๊ณ ๋น์ฉ ์ ๋ฐฐ์ถ ํน์ฑ์ ๊ฐ๋๋ค. ๊ทธ๋ก ์ธํด ๋ฌด์ํ ๋น์ ์ต์ ๋น์จ์
๊ณ์ฐํ ๊ฒฐ๊ณผ ๊ทธ๋ฆผ 4์์ $ฮฑ_2$>$ฮฑ_1$ ๊ฒฝํฅ์ด ๋๋ ทํ๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ฒ์๋ $G_2$์ ๋ฐฐ์ถํน์ฑ์ ๋ฐ๊พธ์ด ์ต์ ๋น์จ์ ๋ณํ๋ฅผ ์ดํด๋ณธ๋ค. ๋ฌด์ํ ๋น๋์ Eโ(=1246)
์ํ๋ก ์ ์งํ๋ฉด์ ํ 1์์ $v_1$:$v_2$=1:3์ธ ๊ฒ์ $v_1$+$v_2$=4์ ๊ด๊ณ๋ฅผ ์ ์งํ๋ฉด์ ์ฐ์์ ์ผ๋ก $v_1$:$v_2$=3:1๋ก ๋ณ๊ฒฝํ๋ฉฐ ๊ณ์ฐํ๋ฉด ๊ฒฐ๊ณผ๋
๊ทธ๋ฆผ 6๊ณผ ๊ฐ๋ค.
๊ทธ๋ฆผ 6์์ ๋ฐ์ ๊ธฐ $G_1$์ ๋ฐฐ์ถํน์ฑ์ด ์ ๋ฐฐ์ถ์์ ๊ณ ๋ฐฐ์ถ๋ก ๋ณํํ๋ฉด์ ๋ฌด์ํ ๋น์ ๋น์จ($ฮฑ_1$)์ ์ฆ๊ฐํ๊ณ , ๋ฐ๋ฉด $G_2$๋ ๊ณ ๋ฐฐ์ถ์์ ์ ๋ฐฐ์ถ๋ก ๋ฐ๋๋ฉด์
ํ ๋น๋น์จ($ฮฑ_2$)์ ๊ฐ์ํจ์ ์ ์ ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ $G_1$๊ณผ $G_2$์ ๋ฐฐ์ถํน์ฑ์ด ์๋ฐ๋จ์๋ $ฮฑ_2$>$ฮฑ_1$ ๊ฒฝํฅ์ด ๋ฐ๋์ง ์๊ณ ๊ทธ๋๋ก
์ ์ง๋๋๋ฐ ์ด๋ $G_2$์ ํ๊ณ๋น์ฉ์ด ๋ฎ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค. ์ฆ ์ ๋น์ฉ์ ๋ฐ์ ๊ธฐ์ ๋ํด์ ํ ๋น๋น์จ์ด ๋๊ฒ ๊ณ์ฐ๋๋ ๊ฒ์ด๋ค.
๊ทธ๋ฆผ. 6. ๋ฐฐ์ถ๊ณ์์ ๋ฐ๋ฅธ ์ต์ ํ ๋น์จ
Fig. 6. Opt. Ratio to Emission Functions
๊ทธ๋ฆผ. 7. ํ๊ณ๋น์ฉ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ต์ ํ ๋น์จ
Fig. 7. Opt. Ratio to Cost Functions
๋ค์์ ํ๊ณ๋น์ฉ์๋ ๋ณํ๋ฅผ ์ฃผ์ด ์ต์ ํ ๋น๋น์จ์ ์ดํด๋ณธ๋ค. ๋ฐฐ์ถํน์ฑ์ด 3:1๋ก ๋ณ๊ฒฝ๋๋ฉด์ ํ๊ณ๋น์ฉ์ ๊ณ์๋ $b_2$=15~30, $m_2$=0.1~0.3๋ก
์ฆ๊ฐ์์ผ $G_2$๋ฅผ ์๋์ ์ผ๋ก ๊ณ ๋น์ฉ ์ ๋ฐฐ์ถ ํน์ฑ์ ๊ฐ๋๋ก ํ ๊ฒ์ด๋ค. ํ ๋น์ด๋์ Eโ ์ํ๋ก ๋๊ณ ๊ณ์ฐํ๋ฉด ๊ฒฐ๊ณผ๋ ๊ทธ๋ฆผ 7๊ณผ ๊ฐ๋ค. ๋น์ฉ๊ณผ ๋ฐฐ์ถ ํน์ฑ์ด ๋ฐ๋๊ฐ ๋๋ฉด์ $ฮฑ_1$>$ฮฑ_2$ ์ํ๋ก ๋ฐ์ ๋๋ค. ๋ฐ์ ๋๋ ์์ ์ $v_1$=1.96, $v_2$=2.04, $b_2$=22.2,
$m_2$=0.196 ์ผ ๋ $ฮฑ_1$=$ฮฑ_2$โ0.356๋ก์ $G_1$๊ณผ $G_2$์ ๋น์ฉํน์ฑ๊ณผ ๋ฐฐ์ถํน์ฑ์ด ๊ฑฐ์ ์ ์ฌํ ์ํ์ ํด๋น๋๋ค.
5. ๊ฒฐ ๋ก
์จ์ค๊ฐ์ค ๋ฐฐ์ถ๊ถ์ ๋ฌด์ํ ๋น ์ด๋๊ณผ ํ ๋น์ ๋ฐฐ๋ถ ๋น์จ์ ํ์์ค๋ฆฝ์ ์ฑ
๋ฟ ์๋๋ผ ๋ฐฐ์ถ๊ถ๊ฑฐ๋ ์์คํ
์ ํ์ฑํ์ ์ค์ํ ์์์ด๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ํ ๋น์ ๋ชฉ์ ์
์ฌํ์ ํ์ ๊ทน๋ํ์ ๋๊ณ ๋ฐฐ๋ถ๋น์จ์ ์ต์ ํํ๋ ๊ณ ์ฐฐ์ ํ์๋ค. ์ ๋ ฅ์์ฅ๊ณผ ๋ฐฐ์ถ๊ถ ๊ฑฐ๋๋ฅผ ์ฐ๊ณํ๋ ๋ด์ฌ๊ท ํ์ ๊ตฌํ๊ธฐ ์ํด ๊ฐ๊ฒฉ์ถ์ข
๋ฐ์ ๊ธฐ์ ํํ๋ฅผ ๋ฐ์ํ์ฌ
๋ฐฐ์ถ๊ถ ๊ฐ๊ฒฉ ๊ด๋ จ์์ ๋์ถํ์๋ค. ์ฌ๋ก์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ํตํด ๋ฐฐ์ถ๊ถ๊ณผ ์ฐ๊ณ๋ ์ฟ ๋ฅด๋
ธ ๋ด์ฌ๊ท ํ ๊ณ์ฐ๊ณผ ์ต์ ์ ํ ๋น์จ ๊ณ์ฐ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๊ฒ์ฆํ์๋ค. ๋ฐ์ ๊ธฐ์ ํ๊ณ๋น์ฉ ํน์ฑ๊ณผ
๋ฐฐ์ถ๊ณ์ ํน์ฑ์ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ๊ณ ๋น์ฉฮ์ ๋ฐฐ์ถ ํน์ฑ๊ณผ ์ ๋น์ฉฮ๊ณ ๋ฐฐ์ถ ํน์ฑ์ผ๋ก ๋๋น์์ผ ์ต์ ํ ๋น์จ์ ๋น๊ต๋ถ์ํ์๋ค. ์ ๋น์ฉฮ๊ณ ๋ฐฐ์ถ ๋ฐ์ ๊ธฐ์ ๋ ๋ง์ ๋ฐฐ์ถ๊ถ์
ํ ๋นํ๋ ๊ฒ์ด ์ฌํ์ ํ์ ์ธก๋ฉด์์ ์ ๋ฆฌํจ์ด ํ์ธ๋์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ๋ ๋ฌด์ํ ๋น์จ ์ฐ์ ์ ๊ทผ๊ฑฐ๋ฅผ ์ ํ๋๋ฐ ์์ด์ ๋ฐ์ ๊ธฐ์ ๋น์ฉํน์ฑ๊ณผ ๋ฐฐ์ถํน์ฑ์ ๋ฐ์ํจ์ผ๋ก์จ
๋ฐฐ์ถ๊ถ ๋ฌด์ํ ๋น์ ๊ณต๊ณต์ฑ์ ๋์ด๋๋ฐ ๊ธฐ์ฌํ ๊ฒ์ผ๋ก ๊ธฐ๋๋๋ค. ํ์ง๋ง ์ฌ๋ก๋์์ด ๋จ์ํ๊ณ ์์ ๋ชจํ์ด๋ผ ์ค์ ๋ฌธ์ ์ ์ ์ฉํ๊ธฐ์๋ ์์ง ๊ฑฐ๋ฆฌ๊ฐ ์๊ณ ๋ฐฐ์ถ๊ถ์
๊ฐ๊ฒฉํน์ฑ์ ๋ฐ์ํ๋ ๋ฉ์ปค๋์ฆ์ ๋ํ ๋ณด์ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ํ์ํด ๋ณด์ธ๋ค.
References
2022.03.11, 2020 Emissions Trading System Operation Result Report, Ministry of Environment
Greenhouse Gas Information Center, Vol. http://www.gir.go.kr/home/board/read.do?menuId=
11&boardId=165&boardMasterId=4., No.
S.Y. Lee, H.W. Lim, D.W. Shin, S.H. Ryu, August 2022, Challenges and policy direction
of the Korea Emissions Trading System (K-ETS) in the era of carbon neutrality, Korea
Environment Institute Focus, Vol. 10, No. 8
C.H. Lee, 2022, 2., Analysis of Factors Affecting Carbon Prices in Korea Emission
Trading System, The Graduate School of Sejong University
M.S. Kim, May 2015, A Study on the Impact Analysis of Introducing Emission Trading
System on CBP Market and Policy Implications, Trans. of KIEE, Vol. 64, No. 5, pp.
667-679
Y.G. Kim, J.S. Lim, 2021, Treatment of indirect emissions from the power sector in Korean
emissions trading system, Environmental Economics and Policy Studies, Vol. 23, pp.
581-592
I.S. Do, G.Y. Choi, S.Y. Lee, A.Y. Yoon, S.S. Kim, 2021. 7, An Analysis of Future
Korean Electricity Market by Changing Certified Emission Reduction Price, KIEE, Vol.
summer conference, pp. 233-234
K.H. Lee, June 2020, A Study on Modeling of Market Price Analysis in Coupled Electricity
and Emissions Trading Markets, Trans. of KIEE, Vol. 71, No. 6, pp. 812-818
W. Yang, Y. Pan, J. Ma, T. Yang, X. Ke, 2020, Effect of allowance allocation rules
on green technology investment and product pricing under the cap-and-trade mechanism,
Energy Policy, Vol. 139
N. Fabra, M. Reguant, 2014, Pass-Through of Emissions Costs in Electricity Markets,
American Economic Review, Vol. 104, No. 9, pp. 2872-2899
M. Tanaka, 2012, Multi-Sector Model of Tradable Emission Permits, Environmental Resource
Economics, Vol. 51, pp. 61-77
M. Tanaka, Y. Chen, 2012, Emission Trading in Forward and Spot Markets for Electricity,
The Energy Journal, Vol. 33, No. 2
Y.W. Jing, Y. Tao, J. Zhao, Jul 2020, Carbon-Oriented Operation Planning in Coupled
Electricity and Emission Trading Markets, IEEE Trans. on Power Syst., Vol. 35, No.
4
D.W. Carlton, J.M. Perloff, 2000, Modern Industrial Organization, Addison-Wesley
์ ์์๊ฐ
He received his B.S., M.S., and Ph. D. degrees from Seoul National University in 1988,
1990, and 1995, respectively, in Electrical Engineering.
He conducted research on reliability enhancement of power systems in the Korea Electrical
Power Research Institute.
He is presently a Professor in the Department of Electrical and Electronics Engineering
at Dankook University, Korea.
Tel : 031-8005-3604
E-mail : mania49d@dankook.ac.kr